تخت فولاد، تخت پولاد، لسان الارض یا بابا رکن الدین دومین آرامستان بزرگ جهان تشیع بعد از وادی السلام در نجف است. قدمت این قبرستان مشخص نیست ولی وجود آرامگاه یوشع نبی، قدمت آن را حداقل تا زمان بنی اسرائیل می رساند. تخت فولاد اصفهان علاوه بر قدمت تاریخی برای شیعیان دارای اهمیت معنوی نیز می¬ باشد چرا که آرامگاه بسیاری از بزرگان دینی در آن قرار دارد. تخت فولاد اصفهان در بخش جنوبی زاینده رود و حاشیه شرقی شهر اصفهان واقع شده است. از زمان مغول تا سال 1363 هجری شمسی از گورستان¬ های اصلی شهر بوده و بعد از گسترش شهر، امروز تنها شهدا در آن دفن می شوند.
علل نامگذاری تخت فولاد اصفهان
دلایل متعددی برای نامیدن تخت فولاد یا لسان الارض به این آرامستان مطرح شده است که بسیاری از آن ها جنبه افسانه و قصه دارند. برخی از این دلایل را به اختصار بیان می کنیم: بعضی می گویند که زمین این منطقه با امام حسن (ع) صحبت کرده است. یا اینکه در بین مردم این اعتقاد وجود دارد که وقتی خداوند از زمین و آسمان خواست تا او را اطاعت کنند و زمین اجابت کرد، این قسمت از زمین سخن گفته و در واقع دهان زمین بوده است. برخی نیز می گویند برای این به تخت فولاد اصفهان چنین نامی داده اند که در برابر جادوی یهود در اینجا، امام حسن تختی از فولاد ساخت و بر آن جای گرفت تا جادو در او اثر نکند. بعضی هم می گویند به علت وجود قبر استاد فولاد حلوایی از مردان بنام روزگار، این محل به تخت فولاد معروف شده است.
مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد اصفهان
اصفهان پایتخت ادب و هنر ایران زمین است و آثار بسیاری در آن قرار دارد. تخت فولاد نیز یکی از آثار منحصر به فرد اصفهان است. اهمیت تخت فولاد باعث شد که از اواخر دهه 70 شمسی، اداره گورستان به هیئت امنایی سپرده شود و ایشان با توجه به نیاز جامعه در غنی ساختن مجموعه تخت فولاد بکوشند. از اقدامات انجام گرفته در این زمینه می توان به ایجاد یک کتابخانه تخصصی مرتبط با موضوع تخت فولاد اصفهان اشاره کرد که در آن آثار و کتب مربوط به مشاهیر تدفین شده در قبرستان و شرح حال آن ها آمده است. همچنین یک پروژه گسترده طراحی شد که در آن کارشناسان و متخصصان به شناسایی قبور و بررسی نقوش حجاری شده سنگ قبرها و دسته بندی و چاپ نتایج مطالعات شان پرداختند.
کارهای عمرانی نیز برای تکمیل مجموعه صورت گرفته است. از جمله ساختن بناهایی بر روی قبور اشخاص مقدس و اولیا الله، بازسازی مقبره های موجود و نصب راهنمای معرفی افراد قبور. کتاب هایی هم با موضوع تخت فولاد اصفهان منتشر شده اند. همچنین موزه های معاد، سنگ و عکس راه اندازی شده و برای آشنایی با تخت فولاد اصفهان و فرهنگ تدفین و جهان آخرت در میان ایرانیان مسلمان مفید است.
تکیه ها و بناهای مهم تخت فولاد اصفهان
در قرون هفت و هشت هجری با رواج تفکرات صوفی گرایانه، خانقاه ها و تکایایی برای درویشان ساخته شد و بسیاری از آن ها بعد از وفات در همین محل به خاک سپرده شدند. این افراد که به پیر یا بابا شهرت داشتند، در میان مردم از عزت و احترام فوق العاده ای برخوردار بودند و مخصوصا از دوره صفوی آرامگاه های متعددی برای ایشان ساخته شد. برای مثال مقبره بابا فولاد از دوره شاه طهماسب مورد توجه قرار گرفت و با ساخت و سازهای متعدد گسترش یافت تا اینکه به صورت یک مجموعه کامل آرامگاهی درآمد. تکایای دیگری چون تکیه لسان الارض و تکیه میرفندرسکی هم در تخت فولاد اصفهان ساخته شدند.
از آنجایی که تخت فولاد اصفهان در مسیر راه اصفهان به شیراز قرار گرفته بود، یک کاروانسرا، حمام، مسجد و بازار هم برای استفاده عمومی در آن ساخته شد. تا اواخر دوره صفوی بیش از 400 بنا و تکیه در تخت فولاد اصفهان به وجود آمده بود. با حمله مغول به اصفهان بسیاری از این بناها تخریب شد. در دوره فتحعلیشاه قاجار تخت فولاد اصفهان به شکل روستایی با جمعیت کم در خارج از شهر اصفهان قرار داشت. در سال 1270 هجری قمری عبدالله خان امین الدوله چهار باغی را در جنوب پل خواجو بنا کرد که در مجاورت تخت فولاد قرار داشت و وجود باغ باعث شد تا تخت فولاد به پل خواجو بپیوندد. در دورۀ پهلوی ساخت تکایا در تخت فولاد اصفهان ادامه یافت و تکیه هایی مثل بروجردی، سیدالعراقین و غیره ساخته شد.
اگر تصمیم دارید تخت فولاد اصفهان را بیشتر بشناسید و از این مجموعه فرهنگی- هنری دیدن کنید، با تورهای اصفهان ویزیت همراه شوید.