اگر به اصفهان سفر کرده باشید، حتما اسم حمام شیخ بهایی اصفهان به گوشتان خورده است. این حمام تاریخی با ویژگی های منحصر بفردش جز مشهورترین آثار تاریخی است که از دوره ی شاه عباس اول ، باقی مانده است. معمار و دانشمندی مشهور به نام شیخ بهایی در سال 1025 به دستور شاه عباس اول نقشه کشی و معماری این بنا را بر عهده گرفت. شیخ بهایی از جمله افرادی بود که در آن زمان در بسیاری از علوم و فنون رایج، مهارت بسیار زیادی داشت. او در فلسفه، منطق، ریاضیات و... سرآمد تمام دانشمندان زمان خود بود و بسیاری از رساله ها و کتاب هایش هنوز هم جایگاه علمی خود را حفظ کرده و تدریس می شوند. شیخ بهایی با استفاده از مهارت ها وتوانایی های خاص خود توانست این حمام را به گونه ای طراحی کند که سیستم گرمایشی آن همه جهانیان را شگفت زده کرده است. همین موضوع نیز باعث شده است تا هر ساله بسیاری از مردمان جهان به خصوص افرادی که علاقه مند به رشته معماری و عمران هستند، برای دیدن حمام شیخ بهایی اصفهان به شهر اصفهان سفر کنند.
حمام شیخ بهایی اصفهان از دو قسمت مردانه و زنانه تشکیل شده است و در داخل محوطه ی این حمام ، چندین آب انبار و خزینه وجود دارد. شیخ بهایی با استفاده از قوانین علم شیمی و فیزیک یک سیستم گرمایشی جالب را برای این حمام طراحی کرده است، به گونه ای که تنها یک شعله شمع می توانست آب حمام را بجوش آورد.
آشکار شدن راز حمام شیخ بهایی اصفهان
از زمان های گذشته تا به امروز، بسیاری از دانشمندان و محققان به دنبال یافتن راز حمام شیخ بهایی اصفهان بودند. گرم بودن حمام شیخ بهایی اصفهان تنها توسط یک شمع، حتی تا اواخر دوره ی پهلوی هم ادامه داشت. اما به تدریج افرادی که به دنبال پاسخ سوالات خود و کشف راز گرم شدن حمام با شمع بودند، در این مکان رفت و آمد می کردند، باعث ویرانی بخشی مهم از بدنه اصلی حمام شیخ بهایی اصفهان شدند که در نهایت این حمام دیگر خاصیت منحصر بفرد خود را از دست داد.
حتی با ویران شدن قسمتی از حمام نیز علاقه مندان در پی پاسخ به پرسش خود، به جمع آوری اطلاعات از این مکان مشغول بودند. سال ها پیش در هنگام همین تحقیق بود که دانشمندان و باستان شناسان یک سیستم لوله کشی سفالی را در قسمت زیرین حمام شیخ بهایی اصفهان پیدا کردند. این سیستم لوله کشی سفالی در قسمتی قرار گرفته بود که تقریبا حد فاصلی بین آبریز مسجد جامعه و حمام به حساب می آمد. پس از تحقیقات بسیار زیاد محققان به این نتیجه رسیدند که شاید یکی از دلایل گرم ماندن حمام شیخ بهایی اصفهان همین لوله های سفالی باشند که باعث میشوند تا گازهای حاصل از مواد دفع شده ای مانند متان و اکسید گوگرد به روش مکش طبیعی به جهت شعله ی خزینه داری حمام، کشیده شوند و مانند یک سیستم گرمایشی باعث ایجاد گرما و رطوبت شوند. نتایج حاصل از مطالعات باستان شناسان در این زمینه به صورت تخصصی نشان داد که لوله های فاضلاب شهر اصفهان دقیقا در جهت همان قسمتی که خزینه ی حمام می باشد، قرار گرفته اند. این موضوع نشان داد که ایرانیان در چندین قرن گذشته توانسته اند از بیوگاز برای تولید گرما در حمام شیخ بهایی استفاده کنند، چیزی که کشور های توسعه یافته، امروزه با صرف امکانات فراوان موفق به استفاده از آن شده اند. همین مسئله باعث جذب گردشگران جهان به شهر اصفهان شد.
دور اندیشی شیخ بهایی برای حفاظت از حمام تاریخی
اما هنوز حمام شیخ بهایی اصفهان رازهایی داشت که به طور کامل حل نشده بود. مسلما به جز بیوگاز، راز دیگری نیز وجود داشت که باعث ایجاد گرما در این حمام میشد. راز بعدی توسط یک مخترع از شهر مشهد آشکار شد. او توانست با گذشت سالهای بسیار زیاد، آخرین معمای شیخ بهایی را حل کند. این مخترع در ابتدا حمام را شبیه سازی کرد و در مرحله دوم توانست پس از تحقیقات بسیار متوجه شود که منبع آب حمام شیخ بهایی اصفهان به طور کامل از طلا ساخته شده است . همانطور که میدانید طلا رساناترین فلز برای انتقال گرما و حرارت به حساب می آید و همین مساله باعث شده بود تا گرمای حاصل از بیوگاز و شعله ی کم شمع به طور گسترده ای در حمام انتقال پیدا کند. شیخ بهایی با آینده نگری خود این راز و معما را آشکار نکرده بود تا این منبع آب توسط سودجویان به سرقت نرود تا مردم بتوانند از این حمام در سال های آینده نیز استفاده کنند.
